Λεμφοίδημα και Άσκηση | Διονυσίου (ιατρός) - Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια) | The Lymphedema Clinic

Λεμφοίδημα και Άσκηση

Η επίδραση της άσκησης στο λεμφοίδημα

O ιατρός Δημήτρης Διονυσίου συζητά με τη Μαρίνα Φωλιά, φυσικοθεραπεύτρια και συνεργάτη της The Lymphedema Clinic για τη θετική επίδραση της άθλησης στο λεμφοίδημα και για το πώς η άσκηση συμμετέχει στην πρόληψη και τη θεραπεία της νόσου.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Αγαπητοί ακροατές, είμαι ο Δημήτρης Διονυσίου και στο σημερινό “d2d LymphedemaPodcast” συζητούμε για τη θετική επίδραση της άθλησης στο λεμφοίδημα και για το πώς η άσκηση συμμετέχει στην πρόληψη και τη θεραπεία της νόσου. Μαζί μας σήμερα είναι η Μαρίνα Φωλιά, φυσικοθεραπεύτρια, συνεργάτης του THE Lymphedema Clinic, με τίτλο Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μαρίνα, καλώς ήρθες.

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Καλώς σας βρήκα, κύριε Διονυσίου και σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Χαρά μου. Αν και οι βασικές σπουδές είναι η φυσικοθεραπεία, σήμερα θα τροποποιηθούν και θα μιλήσουμε για την άθληση. Η αφορμή που μας δόθηκε για να αναλύσουμε το θέμα της άσκησης στο λεμφοίδημα ήταν η πτυχιακή σου εργασία, με τίτλο “Η αποτελεσματικότητα της άσκησης στον περιορισμό του δευτερογενούς λεμφοιδήματος μετά από μαστεκτομή”. Θέλεις να μας αναφέρεις ποια είναι η αξία της άσκησης στα νοσήματα που συνδέονται με το λεμφοίδημα;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Η αξία της άσκησης είναι πολύ μεγάλη, οι μελέτες το αποδεικνύουν όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια και δείχνουν πως η άσκηση μπορεί να συμβάλλει στην πρόληψη του λεμφοιδήματος τόσο κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου, μετεγχειρητικά αλλά και κατά τη διάρκεια της διαχείρισης του λεμφοιδήματος. Προεγχειρητικά φαίνεται πως οι ασκήσεις με αντιστάσεις μπορούν να μειώσουν το ρίσκο εμφάνισης λεμφοιδήματος, αλλά οι έρευνες δείχνουν (ότι αυτό συμβαίνει) μόνο προς το χειρουργείο μετά από μαστεκτομή. Μετεγχειρητικά οι ασκήσεις ευλυγισίας, οι διατάσεις και οι αερόβιες ασκήσεις, βοηθούν στην πρόληψη του λεμφοιδήματος και κατά τη διάρκεια της διαχείρισης του λεμφοιδήματος πιο ευεργετικές φαίνεται πως είναι οι ασκήσεις αντίστασης αλλά και η υδροθεραπεία, η οποία ακόμα έχει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, άμεσα αλλά και βραχυπρόθεσμα.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Φαίνεται ότι έχουμε πολλά να πούμε, πολλές ασκήσεις, πολύ διαφορετικά αθλήματα «μπαίνουν» στο λεμφοίδημα, οπότε ας επωφεληθούμε της Μαρίνας, που την έχουμε σήμερα μαζί μας, για περισσότερες ερωτήσεις και να δούμε και τί γίνεται στην παγκόσμια βιβλιογραφία. Εδώ έχουμε τώρα τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος προτείνει την άσκηση στις γυναίκες με καρκίνο του μαστού ή και λεμφοίδημα του άνω άκρου και συγκεκριμένα αυτές τις ασκήσεις που ανέφερες για την αερόβια άσκηση, την άσκηση με αντιστάσεις και τις μυϊκές διατάσεις. Να δούμε λίγο σε τι βοηθάει η κάθε μία μορφή άσκησης στον οργανισμό;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Φυσικά. Απλά επειδή υπάρχει μεγάλη παθογένεια στα κλινικά συμπτώματα του καρκίνου και στο εκάστοτε κλινικό στάδιο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν μπορούσε να βγάλει ειδικές οδηγίες για τον κάθε ασθενή που υποφέρει από καρκίνο και έτσι λοιπόν έβγαλε κάποιες γενικές κατευθυντήριες οδηγίες, για όλους τους τύπους του καρκίνου και για τον καρκίνο του μαστού τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες, συλλέγοντας δεδομένα από την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία και την Αμερικανική Αθλητιατρική Εταιρεία. Το κάθε είδος άσκησης, όπως γνωρίζουμε εδώ και πολλά χρόνια, επιδρά με διαφορετικό τρόπο στον οργανισμό, και συμβάλει με διαφορετικό τρόπο και στον καρκίνο. Η αερόβια άσκηση φαίνεται να βοηθά στην καλή καρδιοαναπνευστική λειτουργία, να βελτιώνει τη διάθεση και την ψυχική υγεία, να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, αλλά και να περιορίζει, μπορεί να περιορίζει, την άλλη, τη μυϊκή μάζα. Οι ασκήσεις με αντιστάσεις βελτιώνουν τη δύναμη, μπορούν να διατηρήσουν ή και να αυξήσουν τη μυϊκή μάζα και μειώνουν και τον κίνδυνο της απώλειας της οστικής μάζας. Και τέλος, οι ασκήσεις ευλυγισίας, οι διατάσεις, μπορεί να αυξήσουν τη λειτουργικότητα και το εύρος τροχιάς της κίνησης.

Δημήτρης Διονυσίου, Ιατρός
Δημήτρης Διονυσίου, Ιατρός, Αναπληρωτής Καθηγητής Πλαστικής Χειρουργικής του Α.Π.Θ, Ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής "THE Lymphedema Clinic"
Μαρίνα Φωλιά, Φυσικοθεραπεύτρια
Μαρίνα Φωλιά, Φυσικοθεραπεύτρια, Συνεργάτης της "THE Lymphedema Clinic"

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Να πούμε τώρα εδώ όμως, ότι επειδή συνήθως οι οδηγίες αυτές βγαίνουν, όπως ανέφερες, για μία νόσο ή για μία πάθηση και έχουν συνδέσει τον καρκίνο του μαστού με τις οδηγίες αυτές, όπως πολύ σωστά είπες, ότι μπορούμε να τις προτείνουμε και σε ασθενείς με λεμφοίδημα και σε άντρες και γυναίκες και σε κάτω άκρα αλλά να μην ξεχνάμε και τους ασθενείς με πρωτοπαθές λεμφοίδημα, που και εκεί χρειάζεται η άσκηση, και νομίζω ότι και αυτές οι οδηγίες ισχύουν και γι’ αυτή την κατηγορία των ασθενειών. Να πούμε λιγάκι τώρα, να ξαναγυρίσουμε στο δευτεροπαθές λεμφοίδημα, και να πούμε ότι όταν οι ασθενείς υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο, είναι η χειρουργική επέμβαση, η χημειοθεραπεία, η ακτινοβολία, θα εμφανίσουν κάποια συμπτώματα, όπως είναι η κούραση, είναι ο πόνος και το μούδιασμα στο σημείο της επέμβασης της τομής, υπάρχει δυσκινησία, με περιορισμό του εύρους της κίνησης και άλλα. Αυτά τα συμπτώματα μερικές φορές αναγκάζουν τους ασθενείς να σταματούν τις δραστηριότητες. Πρέπει οι ασθενείς να μειώνουν τη δραστηριότητά τους εξαιτίας αυτών των συμπτωμάτων;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Ο ασκούμενος θα πρέπει να είναι πάντα σε επαγρύπνηση για πιθανή εμφάνιση συμπτωμάτων, όπως είναι η κούραση, ο πόνος και η δυσκαμψία, το μούδιασμα, που είναι τα πιο συχνά. Γενικότερα όμως, ο επαγγελματίας υγείας και άσκησης είναι αυτός που προτού προβεί στο σχεδιασμό θα πρέπει να είναι σε συνεχή συνεννόηση και συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό και μόνο όταν ιατρός, ο θεράποντας ιατρός, κρίνει, με βάση το ιστορικό, το είδος της χειρουργικής επέμβασης και τις συνοδές ανεπιθύμητες παρενέργειες, ότι ο ασθενής αυτός είναι ικανός να μπει σε ένα πρόγραμμα άσκησης, τότε θα ξεκινήσει. Φυσικά εδώ θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και κάποιες σχετικές αλλά και απόλυτες αντενδείξεις που υπάρχουν και έχουν ανακοινωθεί από το Ινστιτούτο Άσκησης για τον Καρκίνο, οι οποίες ουσιαστικά, ναι μπορεί ο ασθενής να το δει σαν σταμάτημα της άσκησης. Μια από αυτές είναι ο πυρετός. Ο χαμηλός αιματοκρίτης, πάνω από το 25%, αλλά και ασθενείς οι οποίοι βρίσκονται στο πρώτο χρόνο μεταμόσχευσης μυελού των οστών.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Ok, όμως γενικότερα, τώρα μιλάμε για το λεμφοίδημα κυρίως, εδώ πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι δεν πρέπει τα συμπτώματα να σταματούν τους ασθενείς από το να συνεχίσουν την άσκηση ή την προσπάθεια.

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Ναι, αυτό είναι πολύ σωστό, γιατί δεν μπορούμε να πούμε ότι επειδή εμφανίστηκε ένα σύμπτωμα, αυτός ο ασθενής δεν θα ξανασκηθεί ποτέ στη ζωή του.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Μπράβο. Ούτε να χρησιμοποιούμε σαν δικαιολογία τον πόνο για να μην κάνουμε λίγη περισσότερο άσκηση. Όμως, αυτά τα συμπτώματα έχουν τον κίνδυνο να δημιουργήσουν λεμφοίδημα; Δηλαδή αν τα συμπτώματα του πόνου, της κούρασης από μόνα τους με τα συμπτώματα αυτά μπορούν να δημιουργήσουν λεμφοίδημα; Ή μήπως να το δούμε διαφορετικά και να πούμε ότι τελικά μήπως η έγκυρη κινητοποίηση και η άσκηση σε συνδυασμό με τη λεμφική παροχέτευση, μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα και να προλάβουν το λεμφοίδημα;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Φυσικά, όσο πιο νωρίς ξεκινήσει κανείς, από τη στιγμή που έχει διαγνωστεί ένα λεμφοίδημα, ας μη μιλήσουμε για την πρόληψη, ας μιλήσουμε για τη διάγνωση. Από τη στιγμή λοιπόν που υπάρχει η διάγνωση του λεμφοιδήματος, όσο πιο νωρίς δράσει ο ασθενής -και εκεί θα χρειάζεται και η έγκυρη ενημέρωση για το τι είναι το λεμφοίδημα- τόσο καλύτερο το αποτέλεσμα. Αλλά μέχρι και σήμερα δεν υπάρχουν ακόμα επιστημονικά δεδομένα ότι αν κάποιος ασθενής κατά τη διάρκεια της άσκησης, εμφανίσει για παράδειγμα πόνο και αυτός ο πόνος είναι τόσο έντονος που δυσχεραίνει την άσκηση, δεν υπάρχει επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι θα πρέπει να σταματήσει γιατί επιδεινώνει το λεμφοίδημα. Και αυτό που είναι γνωστό και θα πρέπει να τονίζεται είναι η προφύλαξη του άνω άκρου και αυτό δίνουν συνήθως οι γιατροί. Συνήθως, μετά το χειρουργείο συστήνουν να προσέχει ο ασθενής το άνω άκρο για να μην τραυματιστεί το λεμφικό δίκτυο και για να επιτευχθεί η επούλωση. Και επειδή ο στόχος των προγραμμάτων της άσκησης είναι ουσιαστικά η σωματική ευεξία και η ψυχική υγεία, οποιοδήποτε σύμπτωμα αλλάξει αυτές τις δύο συνθήκες, τότε θα λειτουργεί σαν προειδοποιητικό καμπανάκι τόσο για τον ασθενή όσο και για το θεραπευτή για να σταματήσει η άσκηση.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Ναι, όμως πολλές φορές έτσι η κίνηση είναι και ευεργετική στην επούλωση, το οποίο αυτό πρέπει να το θυμόμαστε και να το σκεφτόμαστε όταν δίνουμε τις οδηγίες στους ασθενείς. Εδώ είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι, σύμφωνα βεβαίως με επιστημονικές μελέτες, η άθληση θεωρείται ασφαλής γιατί δεν έχει επίδραση στην ανάπτυξη του καρκίνου, ούτε μπορεί να επιδεινώσει τον καρκίνο από μόνη της. Θέλεις λίγο να μας το διασαφηνίσεις αυτό;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Μία πρόσφατη έρευνα που έγινε το 2019 από τον Leechburg και τους συνεργάτες του, προσπάθησε να δείξει αν η προεγχειρητική άσκηση, επιδρά στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και στην έκφραση των γονιδίων, σε γυναίκες που δεν έχουν υποβληθεί ακόμα σε χειρουργείο, αλλά έχουν έναν διαγνωσμένο καρκίνου του μαστού. Η έρευνα μάλλον αυτή κατέληξε στο συμπέρασμα πως η άσκηση δεν επιδρά στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων, αλλά παρατηρήθηκαν αλλαγές στην γονιδιακή έκφραση των όγκων του μαστού ή του όγκου του μαστού, γεγονός που επιβεβαιώνει πως η άσκηση έχει άμεση επίδραση στον καρκίνο του μαστού και φυσικά ευεργετική.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Ευεργετική, ναι, πολύ σημαντικό. Να ξαναγυρίσουμε λίγο στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και να πούμε ότι, αναφέρει ο Μπόιλ πως τα άτομα που υποφέρουν από καρκίνο, έχουν σημαντικό όφελος από τη διατήρηση ενός επιπέδου καλής σωματικής δραστηριότητας, τόσο κατά τη διάρκεια, όσο και μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας τους. Μπορείς να μας δώσεις κάποιες οδηγίες σχετικά με το είδος της άσκησης, τη συχνότητα ή την ένταση και τη διάρκεια της άσκησης που ανά κατηγορία οι ασθενείς πρέπει να έχουν;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Ας ξεκινήσουμε από την αερόβια άσκηση. Αναφερόμαστε στο περπάτημα, την ποδηλασία αλλά και το κολύμπι και την κωπηλασία με συχνότητα 3-5 ημέρες την εβδομάδα, ένταση μέτρια προς υψηλή για 75 λεπτά την εβδομάδα, υψηλής έντασης ή διαφορετικά επιλογή 150 λεπτών την εβδομάδα μέτριας έντασης…

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Και για να το πούμε έτσι πιο απλά, εδώ ας πούμε μιλάμε για το περπάτημα, 150 λεπτά την εβδομάδα είναι πέντε μέρες, από ένα μισάωρο. Είναι εύκολο. Ο καθένας μπορεί να βγει, ας το πούμε μέσα σε εισαγωγικά μία βόλτα, αθλητικού τύπου, και να περπατήσει μισή ώρα. Μάλιστα. Πάμε λίγο στην επόμενη κατηγορία των ασκήσεων;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Οι ασκήσεις τώρα με αντιστάσεις, συνιστάται να γίνεται 2-3 μέρες την εβδομάδα, με χαμηλή επιβάρυνση, φυσικά με προοδευτικότητα γιατί εδώ μιλάμε για βάρος και η διάρκεια είναι ένα σετ 8-12 επαναλήψεων, και τώρα εδώ ουσιαστικά, ναι, ασκήσεις οι οποίες χρησιμοποιούν αντιστάσεις, από τα ελεύθερα βάρη, από τα μηχανήματα αντίστασης, αλλά μπορεί να είναι και κάποιο είδος άσκησης όπως είναι το TRX για παράδειγμα, το οποίο πάλι έχει ασκήσεις αντίστασης. Και τέλος οι ασκήσεις ευλυγισίας, οι διατάσεις, συνιστάται να γίνονται πάνω από δύο με τρεις ημέρες την εβδομάδα, σε όλο το ανοιχτό εύρος της κίνησης, για 10 με 13 δευτερόλεπτα στατικής διάθεσης και φυσικά μιλάμε για μεγάλες μυϊκές ομάδες αλλά μπορούμε να εντάξουμε και ασκήσεις οι οποίες βελτιώνουν το εύρος τροχιάς της κίνησης των αρθρώσεων.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Μάλιστα, πολύ σημαντικό, έχουμε έναν συνδυασμό από πολλές ασκήσεις, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, με σημαντικά οφέλη. Τώρα φαντάζομαι ότι οι ασκήσεις τροποποιούνται ανάλογα με την περιοχή του λεμφοιδήματος, την ηλικία του ασθενή, το σωματότυπό του, που έχει να κάνει άμεσα με το βάρος του, αλλά και τα υπόλοιπα προβλήματα υγείας που τον συνοδεύουν. Πώς θα προσαρμόζαμε ένα πρόγραμμα γυμναστικής σε κάποιον ασθενή που δεν έχει αθληθεί για παράδειγμα ποτέ του ή που είναι υπέρβαρος ή που είναι μεγαλύτερος σε ηλικία;

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Αυτή είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση για εμάς, γιατί τα άτομα τα οποία δεν έχουν ασκηθεί ποτέ στη ζωή τους, δυσκολεύονται πολύ να ενταχθούν σε ένα πρόγραμμα άσκησης, το οποίο θα πρέπει να γίνεται και σε καθημερινή, αν όχι σε καθημερινή, τακτική βάση. Για αυτό λοιπόν χρειάζεται εμπιστοσύνη στον επαγγελματία υγείας και πειθαρχία στο πρόγραμμα της άσκησης. Αρχικά εγώ θα έπαιρνα ένα καλό ιστορικό, για να γνωρίζω από τι, τι άλλα συνοδά προβλήματα έχει ο ασθενής ή παθήσεις και επειδή οι ασθενείς με αυξημένο δείκτη μάζας σώματος παρουσιάζουν χαμηλή καρδιοαγγειακή, καρδιοαναπνευστική λειτουργία, αλλά και αν λάβουμε υπόψη το ότι είναι άντρας και ότι είναι μεγάλος σε ηλικία, τότε σίγουρα θα έχει και κάποιες δυσκαμψίες και κάποια προβλήματα στην ισορροπία. Έτσι λοιπόν θα το πήγαινα πολύ ήπια, θα ξεκινούσα από την εκμάθηση διαφραγματικής αναπνοής, που είναι μία ασφαλής λύση και βοηθάει πολύ στην κινητοποίηση της λέμφου και γενικότερα της ψυχικής υγείας, στη συνέχεια θα ακολουθούσαν ασκήσεις ευλυγισίας και διατάσεις, για να αυξήσω την τροχιά της κίνησης και να δώσω και λίγο περισσότερη ευλυγισία στον ασθενή και μετέπειτα και εφόσον έπαιρνα και την έγκριση από το θεράποντα ιατρό, θα συνέχιζα με τις αερόβιες ασκήσεις, σε αργότερα αριθμό και προσαρμοσμένες στην ηλικία του ασθενή και τέλος με τις αντιστάσεις, οι οποίες πάντα με προοδευτικότητα.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Μάλιστα. Λύσεις υπάρχουν, για κάθε ηλικία, για κάθε σωματότυπο, για κάθε μορφή προβλήματος. Αρκεί να υπάρχει διάθεση και η διάθεση έχει να κάνει με την ψυχολογία μας. Και εδώ θα ήθελα Μαρίνα να πούμε ότι κάποια στιγμή, σε κάποιο σημείο της μελέτης σου, αναφέρεις ότι η συμμετοχή στο πρόγραμμα άσκησης αναπτερώνει την ψυχολογία της γυναίκας και βελτιώνει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής της. Αυτό θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό και όπως το έχουμε ήδη αναφέρει και σε podcast που έχουμε κάνει, με την Εύη την Καλουτά την ψυχολόγο μας, είχαμε πει ότι η βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενή είναι και ο στόχος κάθε θεραπείας. Θα ήθελα λοιπόν το σχόλιό σου.

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Πολύ σωστά. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής είναι το «άλφα» και το «ωμέγα», που μάλλον αυτό που όλοι θα θέλαμε να έχουμε για την υγεία μας. Και η ψυχολογία της γυναίκας δυστυχώς, από τη στιγμή που διαγιγνώσκεται με τον καρκίνο, βάλλεται διαρκώς, και αυτό θα πρέπει να το έχουμε στα υπόψη μας. Για εμένα η ψυχολογία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, αν μία ασθενής δεν είναι καλά, δεν μπορεί να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα άσκησης. Τόσο νοητικά, ψυχικά αλλά και σωματικά, και αυτό εμείς το διακρίνουμε καλύτερα κατά τη διάρκεια του προγράμματος άσκησης που κάνουμε με τους ασθενείς και είμαστε και φυσικοθεραπευτές, οπότε χρειαζόμαστε πάρα πολύ, είναι πάρα πολύ σημαντική για εμάς η λεκτική ανατροφοδότηση.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Σωστά.

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Το feedback που λένε, αλλά και να μπορεί ο ασθενής, να μπορεί να κάνει τις ασκήσεις του και να εκτελέσει το πρόγραμμα, για να δει και κάποιο αποτέλεσμα. Και επειδή η σωματική ευεξία και η συναισθηματική ισορροπία που απορρέουν και οδηγούν στην καλύτερη ποιότητα ζωής είναι αμφίρροπες, αν η μία διαταραχθεί αυτή επηρεάζει και την άλλη. Και για αυτό, θα πρέπει, ή για να επιτευχθεί μάλλον και για να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής στη γυναίκα, θα πρέπει να είναι και οι δύο αυτές -μάλλον σχέσεις- να βρίσκονται σε ισορροπία.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Μάλιστα. Μιλάμε για γυναίκα, γιατί στη γυναίκα αναφερόταν η μελέτη αλλά ισχύει και στους άντρες, ισχύει και σε κάθε ασθενή που έχει λεμφοίδημα και πλέον με την άσκηση προσπαθεί να βάλει το λιθαράκι στη θεραπεία του λεμφοιδήματος. Ωραία η κουβέντα μας, πάρα πολλά μεγάλα, πολλά μέτωπα ανοίξαμε, αλλά κάπου πρέπει να την κλείσουμε κιόλας και θα ήθελα να συνοψίσεις τη σημερινή μας συζήτηση και να στείλεις ένα μήνυμα, σε όλους τους ασθενείς που προσπαθούν να θεραπεύσουν το λεμφοίδημά τους.

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Για μένα θεωρώ πως το λεμφοίδημα πρέπει κάποιος να το αγαπήσει, για να μπορέσει να το θεραπεύσει. Φυσικά χρειάζεται φροντίδα, αγάπη, όπως είπα και πειθαρχία, για να μπορέσει να το «μειώσει» και να ζήσει με αυτό. Θεωρώ πως ακόμα δεν είναι ντροπή κάποιος ασθενής που έχει λεμφοίδημα να βγει προς τα έξω, να μιλήσει για αυτό, να το επικοινωνήσει, να το δεχτεί, να το βάλει στην κοινωνία, γιατί οι περισσότεροι ασθενείς έχουν αυτό το πρόβλημα. Και αυτό είναι που τους τραβάει πίσω σε πολλά πράγματα κοινωνικότητας και επειδή η άσκηση είναι ένα «όπλο» που μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής και να προλάβει το λεμφοίδημα αλλά και να μειώσει τον όγκο του υγρού, τότε καλό θα ήταν να ξεκινήσουν να ασκούνται.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Λοιπόν…

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Όλοι οι ασθενείς, ποτέ δεν είναι αργά για να ξεκινήσουν και χρειάζεται θέληση.

Δημήτρης Διονυσίου (ιατρός): Άρα, πρέπει να κλείσουμε και να ξεκινήσουμε την άσκηση. Μαρίνα, σε ευχαριστούμε πάρα πολύ.

Μαρίνα Φωλιά (φυσικοθεραπεύτρια): Σας ευχαριστώ πολύ και εγώ.

Κοινοποιήστε αυτό το άρθρο