Αναλύουμε τις βασικές αρχές του λεμφοιδήματος

O ιατρός Δημήτρης Διονυσίου απαντά σε ερωτήσεις σας σχετικά με το λεμφοίδημα. Πώς δημιουργείται, πότε εμφανίζεται, πώς το ξεχωρίζουμε από άλλες παθήσεις, και τέλος πώς το θεραπεύουμε.

Δ.Δ.: Αγαπητοί ακροατές είμαι ο Δημήτρης Διονυσίου και στο σημερινό D2D lymphedema podcast, τροποποιούμε τη γνωστή συζήτηση με έναν προσκεκλημένο στο στούντιο, και απαντούμε στις ερωτήσεις που στείλατε όλοι εσείς και ζητήσατε να αναλύσουμε τις βασικές αρχές του λεμφοιδήματος, πώς δημιουργείται, πότε εμφανίζεται, πώς το ξεχωρίζουμε από άλλες παθήσεις, και τέλος πώς το θεραπεύουμε.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με τον όρο λεμφοίδημα. Τι θα πει λεμφοίδημα; Τι είναι το λεμφοίδημα.

Το λεμφοίδημα είναι σύνθετη λέξη. Προέρχεται από τις λέξεις λέμφος και οίδημα.

Η λέμφος είναι το υγρό που κυκλοφορεί ανάμεσα στα κύτταρα του οργανισμού μας και αποτελείται από νερό, πρωτεΐνες, γλυκόζη, άλατα, μεταφέρει μικρόβια και τοξίνες και ρέει στα λεμφαγγεία. Τα λεμφαγγεία κάνουν περισταλτικές κινήσεις και προωθούν τη λέμφο στους λεμφαδένες, οι οποίοι με τη σειρά τους, παίζουν το ρόλο του «φίλτρου» για τον οργανισμό και συμβάλλουν στην προστασία από τις λοιμώξεις.

Το οίδημα σημαίνει διόγκωση – πρήξιμο και το λεμφοίδημα συμβαίνει εξαιτίας της στάσης και συσσώρευσης της λέμφου στους ιστούς κάτω από το δέρμα. Έτσι παρατηρείται πρήξιμο στα χέρια, στα πόδια, στα γεννητικά όργανα, αλλά ακόμα και στο πρόσωπο, το θώρακα, ή και την κοιλιά.

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ο αριθμός των ασθενών που πάσχει από λεμφοίδημα είναι μεγαλύτερος από το όλους τους ασθενείς μαζί που πάσχουν από AIDS, Parkinson, Alzheimer, Σκλήρυνση κατά πλάκας και μυϊκή δυστροφία.

Μια συχνή ερώτηση που δεχόμαστε είναι: πως μπορεί κάποιος να εμφανίσει λεμφοίδημα και ποιος τελικά θα εμφανίσει;

Η πιο συχνή αιτία για να δημιουργηθεί λεμφοίδημα, είναι ο συνδυασμός της αφαίρεσης λεμφαδένων για τη θεραπεία κάποιου καρκίνου και η ακτινοβολία. Για παράδειγμα 1 στις 4 γυναίκες που χειρουργήθηκαν για καρκίνο του μαστού – αφαιρέθηκαν κάποιοι λεμφαδένες από τη μασχάλη τους και υποβλήθηκαν σε ακτινοβολία, θα εμφανίσει λεμφοίδημα στο χέρι της. Επίσης μπορεί να εμφανιστεί πρήξιμο στα πόδια μετά τη θεραπεία για γυναικολογικούς καρκίνους ή μετά τη θεραπεία για καρκίνο του προστάτη. Γενικότερα σε όλους τους ασθενείς, άνδρες και γυναίκες που θα αφαιρεθούν λεμφαδένες για ογκολογικούς λόγους υπάρχει το ρίσκο να δημιουργηθεί λεμφοίδημα.

Όμως υπάρχει και ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών που γεννιούνται χωρίς λεμφαγγεία ή λεμφαδένες και θα παρουσιάσουν λεμφοίδημα κάποια στιγμή στη ζωή τους. Αυτοί οι ασθενείς που εμφανίζουν αυτό που ονομάζεται πρωτοπαθές ή συγγενές λεμφοίδημα, στην κλινική μας φαίνεται ότι αποτελούν το 15% του συνόλου των ασθενών με λεμφοίδημα.

Όσον αφορά δε το πότε θα εμφανιστεί το λεμφοίδημα, η απάντηση διαφέρει. Συνήθως οι ασθενείς θα εμφανίσουν τα αρχικά πρηξίματα στα χέρια ή πόδια, μέσα στα πρώτα τρία χρόνια από την αφαίρεση των λεμφαδένων και την ακτινοβολία. Δυστυχώς όμως η έναρξη του λεμφοιδήματος δεν μπορεί να προβλεφθεί, και τελικά αυτό παρουσιάζεται «ύπουλα», ακόμα και χρόνια μετά τη θεραπεία.

Όσο δε για το πρωτοπαθές λεμφοίδημα, αυτό φαίνεται να κάνει την εμφάνισή του, είτε στη βρεφική ηλικία, είτε στην εφηβεία, είτε αργότερα γύρω στην ηλικία των 40 ετών.

Να δούμε τώρα ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα του λεμφοιδήματος.

Πολύ συχνά οι ασθενείς αναφέρουν ότι ο πόνος σε κάποιο σημείο του σώματος, ήταν ένα αρχικό σύμπτωμα, όμως η νόσος συνεχίστηκε με το πρήξιμο στο χέρι ή στο πόδι ή σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος και προκάλεσε αίσθημα βάρους. Το δέρμα της περιοχής που πάσχει σταδιακά παχαίνει και γίνεται σκληρό, ενώ το συνολικό οίδημα προκαλεί μείωση των καθημερινών δραστηριοτήτων και γενικότερα ελάττωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.

Σε προχωρημένα δε στάδια του λεμφοιδήματος, εμφανίζονται επεισόδια λοίμωξης του δέρματος που ονομάζεται ερυσίπελας, με κύρια συμπτώματα την ερυθρότητα στο δέρμα, τον υψηλό πυρετό με ρίγος και την κακουχία των ασθενών.

Μια άλλη συχνή ερώτηση είναι αν μπορούμε να κάνουμε κάποιες εξετάσεις για να δούμε αν υπάρχει λεμφοίδημα.

Η αλήθεια είναι ότι διάγνωση των νοσημάτων του λεμφικού ιστού τίθεται αρχικά με τη λεπτομερή κλινική εξέταση. Όμως για την επιβεβαίωση της νόσου υπάρχουν μερικές εργαστηριακές εξετάσεις που βοηθούν όχι μόνο στη διάγνωση, αλλά και στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.

Αυτές οι εξετάσεις είναι 1ον η επιπολής λεμφαγγειογραφία με φλουροσκόπηση, η οποία γίνεται στη The Lymphedema Clinic από εμάς και βλέπουμε με τον ασθενή – άμεσα τα αποτελέσματα, 2ον το λεμφοσπινθηρογράφημα που γίνεται στα εργαστήρια πυρηνικής ιατρικής, και 3ον η μαγνητική τομογραφία. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων θα μας δείξουν αν πρόκειται για λεμφοίδημα, αλλά κυρίως θα μας υποδείξουν το σημείο που πάσχουν τα λεμφαγγεία ή οι λεμφαδένες, ώστε εκεί να εφαρμόσουμε τη θεραπεία.

Και φτάνοντας στη θεραπεία, η βασική ερώτηση είναι: μπορεί κάποιος ασθενής με λεμφοίδημα να γίνει καλά;

Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν νέες ελπιδοφόρες θεραπείες που έφεραν επανάσταση στη θεραπεία του λεμφοιδήματος. Πέρασε πια η εποχή που οι γιατροί λέγανε, αν έχεις λεμφοίδημα πρέπει να μάθεις να ζεις με αυτό – κάνοντας λεμφικές μαλάξεις και φορώντας ελαστικά μανίκια ή κάλτσες για πάντα.

Ανάλογα με τη βαρύτητα της ασθένειας, την απουσία ή όχι των λεμφαδένων και το βαθμό που πάσχουν τα λεμφαγγεία, προσφέρουμε πλέον στους ασθενείς με λεμφοίδημα τις λύσεις της μεταφοράς ή μεταμόσχευσης υγιών λεμφαδένων, και τη δημιουργία μικρών λεμφο-φλεβικών αναστομώσεων ή αλλιώς παρακάμψεων. Πολλές φορές αυτές τις επεμβάσεις τις συνδυάζουμε με μια ειδική τεχνική λιποαναρρόφησης που λέγεται VASER λιπεκτομή, αλλά και τη νέα μέθοδο τοποθέτησης μικρών ινών κολλαγόνου, που μοιάζουν σαν κανάλια λεμφαγγείων και βοηθούν στην επιτάχυνση της λεμφαγγειογένεσης.

Κλείνοντας λοιπόν αυτό το ιδιαίτερο podcast με καλεσμένους εσάς, θα θέλαμε σαν συμπέρασμα να τονίσουμε ότι όλες αυτές οι σύγχρονες θεραπείες έχουν αποδείξει πως σε αρκετές περιπτώσεις έχουν προσφέρει οριστική λύση στο λεμφοίδημα και πολλές φορές την πλήρη ίαση.

Σας ευχαριστώ που ήσασταν μαζί μου